Voor mijn moeder moeten deze omzwervingen een helse tocht geweest zijn, want tijdens deze ‘vlucht’ kreeg zij problemen met haar borsten en kon zij mij daardoor niet voeden. Hoe zij mij toch in leven wist te houden, is voor mij steeds een vraagteken. Nu heb ik spijt dat ik dit haar, toen zij nog leefde, niet gevraagd had. Ik had het graag  willen weten, maar nu is het te laat.

Ook in Bandung hebben wij mijn vader niet ontmoet. Doordat op 9 maart de capitulatie van het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger (KNIL) was getekend in Kalidjati bij Bandug, werd mijn vader als krijgsgevangene op transport gezet naar Birma om daar aan de beruchte spoorlijn te werken. Op dat moment wist mijn moeder het niet. Wel vertelde ze later dat Bandung op het moment dat we daar waren hevig gebombardeerd werd door de Japanners. Dit deden zij om druk te zetten en zodoende een capitulatie snel te bewerkstelligen.

Dit bezoek aan Bandung kreeg voor mijn moeder een negatieve lading. Op het moment dat wij zo dicht bij mijn vader waren, was de capitulatie een feit. Hij werd dus krijgsgevangen genomen en mochten wij niet dicht bij de gevangenen komen. Wij werden, zoals ik van mijn moeder heb gehoord, in een kerk gedreven en kon mijn moeder alleen de afmars van de gevangenen horen.

Elke keer als ze dit aan mensen vertelde kon zij haar tranen niet onderdrukken. Dit was voor haar heel emotioneel om de dreun van de schoenen te horen, maar verder niets kon zien.

Wij bleven in Bandung dus met lege handen achter en wetende dat de capitulatie een feit was, besloot mijn moeder naar Jogjakarta op Midden Java af te reizen om ons aan te sluiten bij haar moeder, mijn oma Heinemann. Daar aangekomen bleek dat mijn oma met enkele kinderen van haar in een kamp zat dat door Japanners werd beheerd. Haar man, mijn opa Heinemann, was eerder door de Japanners gevangengenomen. Hij werkte als stationschef bij de spoorwegen en de Japanners verdachten hem van sabotage.

Overlevenden uit dezelfde gevangenis wisten veel later te vertellen dat mijn opa overleden was. Hij werd doodgemarteld omdat hij de sabotage aanklacht bleef ontkennen. Het is duidelijk dat al de ontberingen die wij in het kamp hebben ondergaan, ik het niet bewust heb meegemaakt. Gelukkig hebben wij de Japanse bezetting overleefd.

In augustus 1945 capituleerde Japan en de Japanse bezetting van Nederlands-Indië liep ten einde. Echter geen hoerastemming, want in dezelfde maand riep Indonesië de onafhankelijkheid uit. Een gewelddadige periode brak aan en een bizarre situatie volgde: de eerdere agressor (Japan) moest ons nu beschermen voor acties van merendeel jonge gewelddadige en fanatieke vrijheidsstrijders (Pemoeda’s). Zij wilden een einde aan de Nederlandse koloniale overheersing maken. Een gewelddadige ‘Bersiap’-periode brak aan.

Mijn moeder wilde met mij toch het kamp uit om naar de stad Garut te gaan. In Garut woonden de ouders van mijn vader. Mijn oma Mosies van vaders kant was een volbloed Indonesische en mijn opa Mosies was een volbloed Nederlandse. Mijn opa had in Garut een stuk land waar hij citrusvruchten verbouwde, en deze ook verhandelde. Hij had op zijn landerij ook een woning waar hij en zijn gezin verbleef.

Mijn opa was voor de start van de Tweede Wereld Oorlog reeds gestorven. Mijn oma bleef met nog twee van haar kinderen in Garut wonen. Ik was ondertussen bijna vier jaar oud en mijn moeder wilde haar schoonmoeder met onze komst verassen. Ik was immers, haar eerste kleinkind. Op het punt van vertrek werd mijn moeder getroffen door een vreselijke ziekte: desenterie en moest de reis worden afgezegd. Als we de reis toch hadden gemaakt, heb ik dit boek niet kunnen schrijven. Hoe dan zo? Nou, mijn oma werd samen met nog twee kinderen van haar door de opstandige Indonesiërs vermoord omdat zij met een Hollander was getrouwd. De ziekte die mijn moeder moest ondergaan, was dus voor haar en voor mij een redding geweest.

Begin in Nederland

Gelukkig had mijn vader in Breda direct werk. Hij deed de boekhouding in een karosserie bedrijf. Heel ons gezin mocht van de overheid kleding uitzoeken in een bepaalde winkel in Breda. De kosten hiervan en de kosten voor het verblijf in het pension werden voorgeschoten door de overheid. Het was eigenlijk een renteloze lening. Dus, moest het terugbetaald worden. Twee jaar verbleven we in een pension en van het geld dat mijn vader verdiende moest hij in die periode 60% afstaan aan de overheid als voorschot op de lening. 

Ik werd in januari aangemeld op de lagere school. Bij vertrek uit Indonesië zat ik in de zesde klas en dit werd voorgezet in Breda. Echter, ik moest deze klas opnieuw doorlopen, omdat het niet aansloot met de Nederlandse zesde klas en ik bijna twee maanden niet naar school was geweest.

Na ongeveer twee jaar in het pension te hebben gezeten, kregen mijn ouders een woning aangeboden. Deze werd door mijn vader afgewezen, omdat hij het te klein vond voor acht personen, want ons gezin mocht ondertussen een vierde mannelijke Mosies begroeten. Daarna kwam men met een andere woning, een flat, op de proppen. Deze kreeg de goedkeuring van mijn ouders.

Deze woning had drie slaapkamers en de eetkamer werd omgetoverd tot de slaapkamer voor mijn ouders. De drie andere slaapkamers werden verdeeld in één voor mijn twee zusjes Annemarie en Susan, één slaapkamer voor mijn broertjes, Ruud, Richard en Martin en de derde slaapkamer was voor mij.